Nazwa filozofia jest greckim wyrazem powstałym ze złożenia fileo + sophia = miłość + mądrość, co dokładnie oznacza: miłość mądrości. Dlatego też filozofami nazywano najczęściej mędrców i myślicieli.
Filozofię pod względem chronologicznym dzielimy na trzy najważniejsze okresy:
- I okres to filozofia starożytna od VI r p.n.e. do VI r n.e.
- II okres to filozofia średniowieczna do XIV wieku.
- III okres filozofia nowożytna, filozofia od XV wieku do czasów współczesnych.
Ojczyzną filozofii była starożytna Grecja. Z tamtego czasu zachowało się bardzo wiele materiałów źródłowych, które pozwalają poznać poglądy pierwszych filozofów. Początkowo były one bardzo proste, natomiast z czasem rozbudowały się i przekształciły w złożone systemy filozoficzne. Pojęcie filozofia u źródeł greckich oznaczało poszukiwanie, dążenie do wiedzy wyrastające ze zdziwienia wywołanego poczuciem nieprzejrzystości świata i stawiającego pod znakiem zapytania to, co dotychczas było zakorzenione w tradycyjnych mitach lub oczywiste, narzucające się bezpośrednio, przyjmowane bezkrytycznie. Precyzyjne i jednoznaczne zdefiniowanie pojęcia filozofii jest niemożliwe ze względu na historyczną zmienność jego zakresu i treści oraz związek przypisywanego mu znaczenia z przyjęciem określonej myśli filozoficznej, wymaga zatem nawiązania do epoki historycznej oraz kierunku filozoficznego. W ramach ogólnej charakterystyki pytań, problemów, rodzaju zainteresowań uważanych za filozoficzne można wskazać, że wyrastają one z refleksji nad relacją między człowiekiem a światem przyrody, między człowiekiem a światem wspólnoty, historii, wartości, rzeczy (ogólnie kultury), nad relacją człowieka w stosunku do samego siebie. Rozważania filozoficzne dotyczą przede wszystkim istoty i struktury bytu, źródeł, narzędzi i prawomocności poznania, zasad wartościowania, sensu życia i sposobów jego godnego prowadzenia. Tak więc przeciętny człowiek ogranicza się najczęściej w swoim postępowaniu do wypełniania codziennych obowiązków, pracy zawodowej itp. Natomiast filozof stara się znaleźć głębsze uzasadnienie dla ludzkiej egzystencji. Próbuje odpowiedzieć na pytania:
- po co człowiek żyje?
- dlaczego musi cierpieć, pracować?
- jaki czeka go los po śmierci?
Są to pytania natury egzystencjalnej gdyż odpowiedzią na nie może być motywacją bardzo ważną dla godnego i szlachetnego życia.
Grecy dzielili filozofię na: fizykę, logikę i etykę rozumiejąc przez nie: fizyka - nauka o bycie, logika - nauka o poznaniu, etyka - nauka o wartościach. Z czasem wyżej wymienione dziedziny uległy rozbudowaniu tworząc:
- naukę o bycie (metafizyka, ontologia)
- naukę o poznaniu (epistemologia, gnozeologia)
- naukę o wartościach (aksjologia)
Każda z tych nauk ma swoje części. Metafizyka obejmowała zazwyczaj nauki o przyrodzie, duszy i Bogu, czyli kosmologię, psychologię, teologię. Nauka o poznaniu rozpadała się na dwa działy: teorię poznania, która analizuje przebieg poznania, i na krytykę poznania, która ocenia jego wyniki. W teorii wartości na pierwszy plan wysuwały się dwie dziedziny: etyka, traktująca o wartościach moralnych i estetyka, badająca
wartości estetyczne. Ponadto do tych działów przyłączane bywały, jako im pokrewne, bądź też włączane do
nich jako części, inne jeszcze dyscypliny. Z teorią poznania łączono logikę formalną i metodologię, z etyką – filozofię prawa, państwa, społeczeństwa i religii, z estetyką – filozofię sztuki.
Filozofię charakteryzować można przez odniesienie do innych, zbliżonych do niej zjawisk kulturowych: teologii, nauki, światopoglądu, ideologii. Teologia traktuje filozofię jako narzędzie dostarczające jej aparatury pojęciowej, przesłanek metafizycznych i antropologicznych. Wobec ukształtowanych nauk szczegółowych filozofia występuje jako wypełnienie „białych plam” ludzkiej wiedzy, bądź jako forma uogólniania wyników poznawczych osiąganych przez poszczególne nauki; niektóre kierunki przypisują filozofii zadanie uprawomocnienia nauki jako autonomicznej formy poznawczego stosunku człowieka do świata lub analizy milczących założeń przyjmowanych w badaniach nauk. (np. dotyczących istnienia, wartości), albo też jedynie funkcję analityka metod i języka nauki. W stosunku do światopoglądu niektóre kierunki filozoficzne mogą stanowić jego zwerbalizowaną i teoretycznie uporządkowaną formę, inne zaś być dla niego jedną z inspiracji. Ideologia traktuje filozofię instrumentalnie, wykorzystując potrzebne jej argumenty i przesłanki filozoficzne oraz teorie wartości i koncepcje społeczeństwa. Filozofia stanowi formę samoświadomości kultury europejskiej, w niej bowiem znajduje ona swój wyraz i odnajduje swą istotę i tożsamość, swój rodowód, zasady ukształtowania się i wyodrębnienia, analizy mechanizmów procesu przemian, określenie źródeł swej wewnętrznej jedności i różnorodności, trwałości i zmienności, ujawnienie charakteru swych rozdarć i wewnętrznych dramatów oraz osiągnięć i dokonań, a także zagrożeń i porażek.
W historii myśli ludzkiej można wyróżnić zasadniczo dwie główne koncepcje dotyczące rozumienia istniejącej rzeczywistości: Pierwsza z nich to koncepcja materialistyczna według której nie istnieje nic poza materią. Teoria ta odrzuca zdecydowanie istnienie rzeczywistości transcendentalnej czyli nadprzyrodzonej. Materialiści przyjmują, że materia potrafi w wyniku ewolucji udoskonalać, przetwarzać aby w ten sposób osiągnąć wyższy stopień rozwoju. Ich zdaniem nawet ludzki rozum i proces myślenia jest tylko wytworem samej materii, która ewoluowała do bardzo wysokiego stopnia rozwoju. W koncepcji materialistycznej nie ma miejsca na rzeczywistość nadprzyrodzoną taką jak dusza ludzka czy Bóg. Filozofowie tej opcji uważają, że potrzeby duchowe człowieka takie jak relacja do istoty najwyższych są wytworem człowieka. Według nich rzeczywistość duchowa nie istnieje. Druga najbardziej znana koncepcja filozoficzna nazywana najczęściej idealizmem. Filozofowie prezentujący ten pogląd są przekonani, że oprócz świata materialnego istnieje rzeczywistość nadprzyrodzona, którą przenika i uzupełnia świat materialny. Dlatego też według nich należy przyjąć istnienie Boga i duszy nieśmiertelnej. Przedstawione poglądy są oczywiście skrajnie przeciwstawne co oznacza iż nie da się ich ze sobą pogodzić. Co prawda niektórzy myśliciele starali się odnaleźć płaszczyznę porozumienia i kompromisu ale zasadniczo koncepcje te pozostały niezmienne. Filozofia stała stara się pomóc człowiekowi wytłumaczyć sprawy, które są dla niego bardzo ważne. Dlatego też często filozofia obala pewne stereotypy i przyzwyczajenia a poprzez pozytywne i krytyczne myślenia wzbudza w człowieku wątpliwości twórcze. Przykładem może być biblijny Hiob. W tamtym czasie istniało przekonanie, że Bóg nie może karać człowieka który jest dobry i sprawiedliwy, gdyż on na to nie zasługuje. Natomiast przykład Hioba wzbudził wiele dyskusji. Stało się tak dlatego, że ten człowiek dobry i sprawiedliwy został dotknięty strasznym nieszczęściem. Spotkała go utrata majątku, śmierć najbliższych, a także choroba. I wówczas potoczne przekonanie zostało obalone, gdyż cierpienie i nieszczęście dotknęło człowieka sprawiedliwego. Po ludzku sądząc nie można tego było w sposób racjonalny wytłumaczyć. Potrzebna była zatem refleksja filozoficzna.
Jednymi z wielu przedstawicieli filozofii są: Tales z Miletu (ok. 620 - 540 p.n.e), Pitagoras (ok. 572-497 p.n.e), Sokrates (469-399 p.n.e.), Platon (ok. 437-347 p.n.e), Arystoteles (384-322 p.n.e.), Św. Augustyn (354-430), Św. Tomasz z Akwinu (1225-1274), Kartezjusz (1596-1650), Hegel Georg Wilhelm Friedrich (1770-1831), Marks Karol (1818 - 1883), Nietzsche Friedrich (1844-1900), Freud Sigmund (1856-1939).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz