Reportaż
to jeden z najbardziej znanych i atrakcyjnych gatunków literacko-dziennikarskich.
Słowo reportaż pochodzi od łacińskiego słowa reportare, które oznacza donosić,
oddać lub zawiadamiać. Jest to gatunek literacki z pogranicza publicystyki,
literatury pięknej i literatury faktu. Używany jest przez dziennikarzy do
tworzenia artykułów prasowych, audycji radiowych i telewizyjnych oraz przy redagowaniu
portali internetowych. Swoją popularność zyskał dzięki pokazywaniu miejsc i
wydarzeń, w których odbiorca nie mógł uczestniczyć lub też nie mógł ich
zobaczyć.
Reportaż nie jest fikcją literacką,
lecz powinien przedstawiać fakty autentyczne. Nie oznacza to jednak, że
reporter nie może stosować elementów fikcji w celu zobrazowania jakiegoś
problemu lub przedstawienia go w wyostrzonym świetle. Tak więc ta forma
dziennikarska jest sprawozdaniem z wydarzeń, w których autor brał udział lub
był ich bezpośrednim świadkiem.
Początki reportażu sięgają drugiej
połowy XIX wieku, kiedy to wraz z dynamicznym rozwojem prasy rozwijały się
także style dziennikarskie. Wtedy to pojawił się wyraz reporter określający
dziennikarza, który zajmuje się zbieraniem i opracowywaniem na potrzeby prasy
codziennej informacji bieżących. Jednym z pierwszych prekursorów tego gatunku
dziennikarskiego był Egon Erwin Kisch (1885-1948), mieszkający na stałe w Pradze,
lecz piszący w języku niemieckim. Natomiast najbardziej znanym polskim
reportażystą był Ryszard Kapuściński (1932-2007), wieloletni korespondent PAP w
Ameryce Łacińskiej, Azji i Afryce. Poza reportażem zajmował się on także poezją,
publicystyką i fotografią. W jego dorobku znajduje się wiele reportaży,
poruszających problemy zwykłych ludzki pokrzywdzonych przez los. Za swoją pracę
otrzymał ponad 50 nagród i tytułów.
Tematem reportażu może być określona
historia, opowieść, człowiek lub atrakcyjne miejsce. Materiały do takich tematów
reporterzy uzyskują poprzez obserwację lub uczestnictwo w danych wydarzeniach,
wywiady ze świadkami zdarzeń, docieranie do interesujących i niedostępnych
dokumentów czy eksperymenty polegające np. na wtopieniu się w dane środowisko.
Reportaż powinien charakteryzować się wiarygodnością, prawdziwością,
dokumentaryzmem i obiektywizmem. Choć z drugiej strony reportaż zawiera ocenę i
opinie reportera na określony temat (czasem jest to tylko sugestia), co czyni
go subiektywnym.
Rozróżnić można wiele odmian
reportażu, gdyż jest on inaczej określany przez wielu autorów i badaczy. Jednak
wszystkie odmiany mają na celu informowanie i kształtowanie opinii odbiorcy. Jeden
z podziałów tego gatunku dziennikarskiego, wskazujący na tematykę jaką się
zajmuje, to: reportaż społeczno-obyczajowy, reportaż podróżniczy, reportaż
wojenny, reportaż sądowy i reportaż sportowy. Natomiast podział ze względu na
kryterium miejsca i sposobu (środka przekazu) to:
-
reportaż pisany (publikowany w książkach, czasopismach, dziennikach; dzieli się
go na: literacki, w którym przeważają elementy typowe dla literackiego
pokazywania rzeczywistości oraz publicystyczny, w którym zawarte są elementy
informacyjne),
-
reportaż radiowy (nagrany jest na taśmie magnetofonowej i puszczany w radio),
-
reportaż internetowy (najczęściej jako blog reportażowy),
-
reportaż filmowy (podobny jest do filmu dokumentalnego, ale obiektywny i bez
komentarza),
-
reportaż telewizyjny (przedstawione obrazy połączone są twórczą interpretacją,
oparty jest na faktach),
-
fotoreportaż.
Fotoreportaż jest szczególną odmianą
reportażu, gdyż opiera się na obrazie, a nie na tekście. Jest to fotograficzna dokumentacja
życia, przedstawiająca głównie historie zwykłych ludzi. Fotoreportaż musi
składać się przynajmniej z trzech fotografii, ukazujących miejsce, czas, prawdziwe
zdarzenia i dane osoby w ich naturalnym środowisku. Rodzaj ten powstał w
Stanach Zjednoczonych jako odpowiedź na chęć utrwalania ludzkich problemów za
pomocą obrazów.
Zadaniem fotoreportażu jest wywołanie
u odbiorcy określonych uczuć, oddziałując na jego zmysły, szokując i zwracając
jego uwagę na przedstawione sytuacje. Podpis do fotoreportażu powinien być jak
najbardziej okrojony i odwoływać się jedynie do cytatów lub aforyzmów. Ponadto
fotoreporter nie powinien aranżować swoich zdjęć, aby mogły one oddawać prawdziwy
nastrój i dramaturgię przedstawianych wydarzeń.
Reporter
ma bardzo trudną profesję, gdyż zdobycie potrzebnych informacji i napisanie
dobrego reportażu to bardzo trudne zadanie. Reporter niewątpliwie poza talentem
pisarskim powinien mieć także ważne cechy niezbędne dla reportera tj. ciekawość,
empatię, dociekliwość i rzetelność. Jako człowiek ciekawy świata i ludzi oraz
dociekliwy może on zdobyć szczegóły, które nie są widoczne na pierwszy rzut oka.
Empatia pozwala mu na wczucie się w sytuację opisywanych ludzi, ich uczucia i
cierpienia. Natomiast rzetelność pozwoli mu na stworzenie dokładnego i
rzeczywistego obrazu, bez zbędnego koloryzowania przedstawianych zdarzeń.
Reporter musi również odznaczać się umiejętnością słuchania, aby potrafił wydobywać
najbardziej skryte prawdy z relacji opisywanych osób i świadków wydarzeń. Ryszard
Kapuściński pisał: „Żeby uprawiać dziennikarstwo, przede wszystkim trzeba być
dobrym człowiekiem. Źli ludzie nie mogą być dobrymi dziennikarzami. Jedynie
dobry człowiek usiłuje zrozumieć innych, ich intencje, ich wiarę, ich
zainteresowania, ich trudności, ich tragedie. I natychmiast, od pierwszej
chwili stać się częścią ich losu”[1].
Dlatego zawód ten wykonywać powinni ludzie posiadający pasję do zawodu i
przygotowani do ponoszenia poświęceń dla dobra innych ludzi.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz