Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką

24 marca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. To wspomnienie tysięcy naszych rodaków, którzy z narażeniem życia udzielali schronienia drugiemu człowiekowi.

24 marca 1944 roku we wsi Markowa na podkarpaciu doszło do masowej egzekucji. Niemcy zabili ośmioro Żydów oraz ukrywającą ich rodzinę Ulmów.

„Zamordowano wielodzietną rodzinę rodziców Józefa i Wiktorię Ulmów wraz z sześciorgiem dzieci i siódmym dzieckiem nienarodzonym w łonie matki.”

Andrzej Duda, prezydent RP

Źródło: Youtube/Prezydent RP Andrzej Duda

Rocznica tragedii to od 2018 roku Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Rodzina Ulmów zostanie beatyfikowana 10 września. Jak mówił we wsi Markowa prezydent Andrzej Duda, rodzina kierowała się szacunkiem dla życia i miłością bliźniego.

„Przesiąknięci tymi ideałami tak głęboko, że się nie bali. Nie bali się udzielić pomocy. (…) W Polsce za pomoc Żydom pod okupacją niemiecką w czasie II wojny światowej ze strony niemieckich okupantów, oprawców groziła kara śmierci.”

Andrzej Duda, prezydent RP

Uroczystość upamiętniająca zabitych Polaków odbyła się w Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów.

„Ludzie nie zaprzestali udzielania pomocy. (…) Stoimy przed ścianą pamięci na której są tabliczki z nazwiskami i to są rodziny tylko stąd.”

Andrzej Duda, prezydent RP

Do dziś nie wiadomo ile Polaków ratowało Żydom. Szacunkowe dane mówią nawet o 300 tys. osób. Metropolita przemyski ks. abp Adam Szal wezwał Polaków do kierowania się w życiu wartościami tamtych osób.

„Są wezwaniem dla nas wszystkich do wprowadzania w życie przykazania miłości.”

ks. abp Adam Szal, metropolita przemyski

W warszawskiej Bazylice Najświętszego Serca Jezusowego upamiętniono księży salezjanów Michała Kubackiego i Jana Stanka.

„Pracowali tutaj w trakcie wojny i wraz z innymi pomagali potrzebującym. (...) To jest troska o drugiego człowieka w bardzo różnych wymiarach i to tutaj się działo.”

ks. bp Romuald Kamiński, biskup warszawsko-praski

Księża udzielali schronienia Żydom, którzy uciekli z transportów do obozów koncentracyjnych oraz ocaleli podczas likwidacji warszawskiego getta. Przed bazyliką odsłonięto pamiątkową tablicę. 

Rodziny Polaków ratujących Żydów złożyły wieńce przed warszawskim pomnikiem Żegoty.

Pomoc Żydom niósł ks. Franciszek Garncarek. Kapłan wystawiał fałszywe metryki chrztu. Zginął zastrzelony po odprawieniu Mszy św. w 1943 roku. Dzięki księdzu ocalało wiele żydowskich dzieci wyprowadzonych z getta przez Irenę Sendlerową. Przełożona prowincji warszawskiej Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi siostra Matylda Getter ukrywała żydowskie dzieci w kilku zakonnych sierocińcach. Ocalono kilkaset dzieci.

Ważne miejsca pamięci o Polakach ratujących żydów jest kaplica pamięci w Sanktuarium Najświętszej Maryi Panny Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i świętego Jana Pawła II w Toruniu. Tuż obok znajduje się park pamięci. (Fot. Edward Jasnosz)

Trenuj z NATO

W warszawskiej 1. Brygadzie Pancernej odbyło się szkolenie wojskowe „Trenuj z NATO”, zorganizowane z okazji 24. rocznicy wstąpienia Polski do Sojuszu Północnoatlantyckiego. Treningowi przyglądali się premier Mateusz Morawiecki i wicepremier, minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak.

Rząd Prawa i Sprawiedliwości systematycznie wzmacnia polską armię, inwestując w nowoczesny sprzęt wojskowy, ale także zwiększając liczbę żołnierzy. Dziś przypada 24. rocznica wstąpienia Polski do NATO. W pierwszej Warszawskiej Brygadzie Pancernej zorganizowano specjalną edycję szkolenia „Trenuj z wojskiem”.

„Dzisiaj mamy tutaj ćwiczenia „Trenuj z NATO”, ponieważ Polska jest częścią NATO, najsilniejszego sojuszu militarnego w historii świata, to dlatego jesteśmy bezpieczni”.

Mateusz Morawiecki, premier

Premier Mateusz Morawiecki wraz z wicepremierem, ministrem obrony narodowej Mariuszem Błaszczakiem przyglądał się szkoleniu w warszawskiej jednostce.

„Instruktorami obok żołnierzy Wojska Polskiego są żołnierze z wojsk Stanów Zjednoczonych, Rumunii, Chorwacji i Wielkiej Brytanii”.

Mariusz Błaszczak, wicepremier, minister obrony narodowej

Wybór 1. Warszawskiej Brygady Pancernej na miejsce szkoleń to nie przypadek.

„W 2018 roku powołaliśmy tę dywizję na gruzach zlikwidowanej przez PO-PSL 1. Warszawskiej Dywizji Zmechanizowanej im. Tadeusza Kościuszki. To w tej brygadzie jeszcze w tym roku będą czołgi Abrams”.

Mariusz Błaszczak, wicepremier, minister obrony narodowej

W ćwiczeniach „Trenuj z NATO” uczestniczyło prawie 500 osób. Każdy mógł zapoznać się z dużym sprzętem wojskowym oraz obsługą broni ręcznej. Szkolenie dotyczyło zasad przetrwania m.in. rozpalania ognia bez zapałek i budowy schronienia. Każdy mógł poznać podstawy walki wręcz, zasady udzielania pomocy medycznej oraz zachowania się podczas alarmu.

Podczas jesiennej edycji „Trenuj z wojskiem” w całej Polsce przeszkolono ponad 4 tys. osób. W trakcie szkoleń w okresie ferii zimowych kolejne 7 tys. Dzień spędzony na szkoleniu może być pierwszym krokiem do służby w Wojsku Polskim. Ze szczegółami służby w armii będzie można zapoznać się najbliższy piątek i sobotę w trakcie Wojskowych Targów Służby i Pracy. (Fot. Edward Jasnosz)

Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych

1 marca to rocznica rozstrzelania przywódców IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Tego dnia obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Powojenna konspiracja niepodległościowa, aż do powstania "Solidarności", była najliczniejszą formą oporu społeczeństwa polskiego wobec okupanta.

19 stycznia 1945 roku gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek” rozwiązał Armię Krajową. Jej rolę miała przejąć organizacja „NIE”. Gdy w marcu tego roku Okulicki został aresztowany przez NKWD, „NIE” uznano za strukturę zdekonspirowaną i rozkazem pełniącego obowiązki Naczelnego Wodza gen. Władysława Andersa zlikwidowano 7 maja 1945 roku. Jeszcze tego samego dnia Anders powołał Delegaturę Sił Zbrojnych na Kraj z płk. Janem Rzepeckim na czele. Przejął on struktury „NIE” oraz zlikwidowanej Armię Krajową. Kiedy w czerwcu 1945 roku powstał w Moskwie uznany przez mocarstwa zachodnie Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, na wniosek płk. Rzepeckiego doszło do likwidacji Delegatury Sił Zbrojnych.

Największą zakonspirowaną organizacją niepodległościową po wojnie było Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”, które powstało 2 września 1945 roku. Jego pierwszym prezesem był płk Rzepecki. Jak szacują historycy, przez szeregi „WiN” przeszło ok. 30 tys. działaczy i żołnierzy. Łącznie, przez ponad 5 lat działalności, funkcjonowały cztery zarządy główne organizacji. Zrzeszenie stało się najważniejszym celem do zwalczenia dla komunistycznych służb bezpieczeństwa.

Żołnierze Wyklęci to ludzie kontynuujący walkę o niepodległość Polski, którzy zaczynali ją toczyć bardzo często na początku II Wojny Światowej. Konspiracja niepodległościowa w sposób płynny zmieniła swoje oblicze z oblicza antyniemieckiego na antykomunistyczne. Stało się to w połowie 1943 roku, po zerwaniu stosunków dyplomatycznych przez Rosję z rządem polskim na uchodźstwie.

Fot. wikipedia.org

Według niepewnych danych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z lat siedemdziesiątych w okresie 1945–1955 śmierć z bronią w ręku poniosło ok. 9 tys. członków konspiracji. Szacunki te są jednak niepełne, a opór był z pewnością liczbowo znacznie wyższy.

Walcząc z siłami nowego agresora, żołnierze niepodległościowi musieli się zmierzyć z ogromną, wymierzoną w nich propagandą Polski Ludowej, która nazywała ich „bandami reakcyjnego podziemia”. Natomiast osoby działające w antykomunistycznych organizacjach i oddziałach zbrojnych, które znalazły się w kartotekach aparatu bezpieczeństwa, określono mianem „wrogów ludu”.

Sformułowanie „Żołnierze Wyklęci” powstało w 1993 roku, kiedy po raz pierwszy użyto go w tytule wystawy „Żołnierze Wyklęci – antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 r.”. Stanowi ono bezpośrednie odwołanie do listu otrzymanego przez wdowę po jednym z żołnierzy podziemia, w którym, zawiadamiając o wykonaniu wyroku śmierci na jej mężu, dowódca jednostki wojskowej pisze o nim: „Wieczna hańba i nienawiść naszych żołnierzy i oficerów towarzyszy mu i poza grób. Każdy, kto czuje w sobie polską krew, przeklina go – niech więc wyrzeknie się go własna jego żona i dziecko”.

Dziś Żołnierze Wyklęci to Żołnierze Niezłomni – bohaterscy obrońcy polskiej niepodległości.

10. rocznica katastrofy smoleńskiej

Dziesięć lat temu Polską wstrząsnęła tragiczna wiadomość. 10 kwietnia 2010 roku w katastrofie lotniczej w Smoleńsku zginął prezydent Polski Lech Kaczyński oraz towarzyszące mu 95 osób. Odeszła elita państwa. Ofiary katastrofy uczczono w całej Polsce.

10 kwietnia 2010r. polska delegacja z prezydentem Lechem Kaczyńskim na czele uczestniczyć miała w uroczystościach z okazji 70. rocznicy Zbrodni Katyńskiej. Na uroczystości w Rosji delegacja nie dotarła. 

 „Miał być tu dzisiaj prezydent RP, szanowni państwo niestety pana prezydenta nie ma z nami, doszło do katastrofy lotniczej.” - powiedział tuż przed Mszą Św. w Lesie Katyńskim wiceszef kancelarii prezydenta Lecha Kaczyńskiego Jacek Sasin.

W katastrofie zginęli wszyscy pasażerowie oraz cała załoga Tu-154 - 96 osób, m.in. prezydent Lech Kaczyński, pierwsza dama Marią Kaczyńską i ostatni prezydent na uchodźctwie Ryszard Kaczorowski. Zginęli dowódcy sił zbrojnych, politycy, duchowni i przedstawiciele Rodzin Katyńskich. 

Prezydent Lech Kaczyński w przemówieniu, które nie zdążył wygłosić wskazał na konieczność wyjaśnienia zbrodni katyńskiej, tak aby kłamstwo katyńskie na zawsze zniknęło z przestrzeni publicznej.

W dniu katastrofy tysiące zrozpaczonych osób zaczęło gromadzić się na Krakowskim Przedmieściu przed Pałacem Prezydenckim. Tysiące osób wyszło na ulice polskich miast. Tysiące uczestniczyło w pogrzebach ofiar.

Każda rocznica katastrofy skupia na modlitwie setki osób. Od 2010 roku ulicami Warszawy przechodziły marsze w tzw. miesięcznice smoleńskie. W tym roku w związku z pandemią koronawirusa obchody były skromne.

W Warszawie przed pomnikiem prezydenta Lecha Kaczyńskiego oraz Pomnikiem Ofiar Katastrofy Smoleńskiej wieńce złożyli m.in. prezes PiS Jarosław Kaczyński, marszałek Sejmu Elżbieta Witek oraz premier Mateusz Morawiecki. Wspólnie odmówiono modlitwę. Wieńce złożono również na grobach ofiar katastrofy na warszawskich Powązkach. Tu spoczywają m.in. dowódca sił powietrznych RP gen. Andrzej Błasik, minister w kancelarii prezydenta Mariusz Handzlik, przewodnicząca klubu PiS Grażyna Gęsicka oraz prezes NBP Sławomir Skrzypek.

Na Wawelu przed kryptą, w której spoczywa para prezydencka Lech i Maria Kaczyńscy modlił się prezydent Andrzej Duda. Wieczorem prezydent wygłosił orędzie do narodu.

100. rocznica I Powstania Śląskiego

100 lat temu rozpoczęło się I Powstanie Śląskie. Powstanie było zrywem Ślązaków pragnących włączenia swoich ziem w granice Polski. Dzień po centralnych obchodach Święta Wojska Polskiego w Katowicach, prezydent Andrzej Duda wziął udział w uroczystej sesji Sejmiku Województwa Śląskiego.

Po zakończeniu I Wojny Światowej o przynależności terenów Śląska przesądzić miał plebiscyt. Atrakcyjny gospodarczo region Niemcy wykorzystać chcieli do spłat reparacji wojennych. Ślązacy chcieli przynależności Śląska do Polski. Impulsem do wybuchu I Powstania Śląskiego była brutalna pacyfikacja przez Niemców strajku w kopalni Mysłowice. Wobec przewagi wroga i nie skoordynowania działań powstanie upadło po 10 dniach. Rok później zaplanowane już II Powstanie Śląskie osiągnęło swój cel – z ziem plebiscytowych usunięto niemiecką Policję Bezpieczeństwa. W przeprowadzonym w 1921 r. plebiscycie większości śląskich gmin opowiedziała się za Niemcami.

Niemcy dążyły do przejęcia całości Śląska. Zryw Ślązaków znany jako III Powstanie Śląskie zakończył się sukcesem. Polsce przyznano znacząco większą część Górnego Śląska. Potężny ośrodek przemysłu umożliwił później reformy Grabskiego oraz budowę magistrali węglowej i portu w Gdyni. W czwartek w defiladzie wojskowej udział wzięli prezydent Andrzej Duda i premier Mateusz Morawiecki. Przemarsz przyciągnął 200 tys. osób. W piątek prezydent złożył wieńce na grobach Wojciecha Korfantego, Józefa Rymera i Konstantego Wolnego.

Centralne uroczystości zorganizowano w Gmachu Sejmu Śląskiego. Prezydent odsłonił tablicę upamiętniającej 100-lecie Powstań Śląskich. Marszałek województwa śląskiego Jakub Chełstowski wręczył prezydentowi medal: „Jest to symbol wdzięczności ludu śląskiego dla głowy państwa za to że jest z nami.”

Przed otwarciem uroczystej sesji Sejmiku Województwa Śląskiego prezydenta przywitały śląskie dzieci. W przemówieniu Andrzej Duda wskazał na konieczność pielęgnowania pamięci o tamtych wydarzeniach: „Ta ziemia i jej dzieje są nieodłączną częścią całych naszych dziejów ojczyzny. (…) Odnawiajmy stare i fundujmy nowe upamiętnienia bohaterów trzech powstań, pamiętajmy również o tych którzy swoimi codziennymi wysiłkami budowali dawniej i budują dziś pomyślność Polski i jej obywateli.”

W katowickiej dzielnicy Nikiszowiec prezydent wraz z ministrem obrony narodowej Mariuszem Błaszczakiem uczestniczyli w przysiędze żołnierzy 13. Śląskiej Brygady Obrony Terytorialnej: „Jesteście istotnym elementem modernizacji polskiej armii. Poprzez stworzenie nowego rodzaju sił zbrojnych, poprzez napływ was jako ochotników, by służyć ojczyźnie.”

Minister Mariusz Błaszczak podkreślił, że od takich wojsk zależeć będzie przyszłość Polski: „Oby nigdy nie było wojny, ale w sytuacji takiego zagrożenia, to właśnie wy będziecie wspierać wojska operacyjne. To jest bardzo ważna rola, bo wy doskonale znacie teren, na którym przyjdzie wam operować." (Fot. Edward Jasnosz)

IPN nawiązał współpracę z Muzeum Getta Warszawskiego

Przedstawiciele Instytutu Pamięci Narodowej i Muzeum Getta Warszawskiego podpisali umowę o współpracy na płaszczyźnie edukacyjnej, wystawienniczej i naukowej. Powstające muzeum otrzyma od IPN archiwalne dokumenty. W piątek minie 76 lat od rozpoczęcia powstania w Getcie Warszawskim. Powstania, w którym chodziło o godną śmierć, bo na zwycięstewo nie było szans - mówią historycy. 

W Warszawie Niemcy utworzyli getto 2 października 1940 roku. Masowe unicestwienie narodu żydowskiego okupanci rozpoczęli w styczniu 1942 r. po konferencji w Wannsee, na której omówiono plany zagłady. Niemcy w getcie w Warszawie stłoczyli około 450 tys. osób pochodzenia żydowskiego. Tysiące zabił głód i choroby. Latem 1942 r. 75 proc. mieszkańców wywieziono do Treblinki, gdzie większość Niemcy zamordowali. 19 kwietnia 1943 r. oddziały niemieckie wkroczyły do żydowskiej dzielnicy i rozpoczęli jej likwidację.  Wtedy też wybuchło powstanie, które zakończyło całkowitą likwidacją getta.

Tworzenie Muzeum Getta Warszawskiego zainaugurowano w lutym ubiegłego roku. Dziś jego dyrektor Albert Stankowski i prezes IPN dr Jarosław Szarek podpisali umowę o wzajemnej współpracy. Różnie było z pamięcią o Powstaniu Warszawskim i Powstaniu w Gettcie Warszawskim - mówił dr Jarosław Szarek: "Na zachodzie większa była wiedza o powstaniu w Getcie Warszawskim, żeby to zmienić kilkanaście lat temu powstało Muzeum Powstania Warszawskiego. W Polsce było odwrotnie, dzisiaj od wielu miesięcy nadrabiamy ten czas tworząc Muzeum Getta Warszawskiego." Przez długie lata na Zachodzie oba powstania były mylone lub traktowane jako jedno.

W ramach współpracy IPN udostępni szereg materiałów archiwalnych związanych z losami żydów na ziemiach polskich. Jednym z nich jest oryginał raportu Jürgena Stroopa, dowódcy niemieckich sił liwidacyjnych w Getcie Warszawskim – zauważył dyrektor Muzeum Getta Warszawskiego Albert Stankowski: "Będziemy się starali zgromadzić jak najwięcej oryginalnych eksponatów i dokumentów. Zaprezentowany dziś raport Stroopa jest jednym z najważniejszych źródeł dokumentujących eksterminację polskich żydów podczas II Wojny Światowej."

 
Do Muzeum IPN przekaże między innymi akta Najwyższego Trybunału Narodowego i akta tajnej niemieckiej policji państwowej. To tylko część z materiałów dotyczących II wojny światowej, jakie w swoim zasobie ma IPN - podkreśliła dyrektor Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Marzena Kruk: "Posiadamy blisko 4 km dokumentów, które odnoszą się do okresu II Wojny Światowej, są to m.in. dokumenty wytworzone przez organy bezpieczeństwa III rzeszy niemieckiej."

Otwarcie Muzeum Getta Warszawskiego planowane jest na 2023 rok, w 80. rocznicę rozpoczęcia powstania. (Fot. Edward Jasnosz)

Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”

"Żołnierze Wyklęci - bohaterowie antykomunistycznego podziemia, którzy w obronie niepodległego bytu Państwa Polskiego, walcząc o prawo do samostanowienia i urzeczywistnienia dążeń demokratycznych społeczeństwa polskiego, z bronią w ręku, jak i w inny sposób przeciwstawili się sowieckiej agresji i narzuconemu siłą reżimowi komunistycznemu" - podkreślił w 2011 roku Sejm ustanawiając 1 marca Narodowym Dniem Pamięci "Żołnierzy Wyklętych".

W latach 1944 - 1956 terror komunistyczny w Polsce doprowadził do śmierci około 50 tys. osób. Zostały one zabite na mocy wyroków sądowych lub zmarły w siedzibach Urzędów Bezpieczeństwa i Informacji Wojskowej, więzieniach, a także polegli w walce. Ich ciała grzebano często w utajnionych i nieznanych do dziś miejscach m.in. przy i na cmentarzach, w pobliżu siedzib komunistycznego terroru czy w lasach.

Fot. wikimedia.org

Do tragedii polskich bohaterów nawiązuje data Dnia Pamięci, upamiętniająca rocznicę stracenia przez funkcjonariuszy UB kierownictwa IV Komendy Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość". 1 marca 1951 roku w stołecznym więzieniu na ul. Rakowieckiej śmierć ponieśli szefowie IV Zarządu Głównego ppłk Łukasz Ciepliński, mjr Adam Lazarowicz, por. Józef Rzepka, kpt. Franciszek Błażej, por. Józef Batory, Karol Chmiel i mjr Mieczysław Kawalec. Obecnie w budynku dawnego więzienia na warszawskim Mokotowie działa Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL.