Historia Wrocławia

Pierwsze oznaki pobytu człowieka na ziemiach dzisiejszego Wrocławia pochodzą sprzed 350 tys. lat, kiedy to pierwotni ludzie zakładali tymczasowe obozowiska. Na stałe osiedliły się tu dopiero plemiona neolityczne 6 tys. lat p.n.e. Już wtedy wykorzystywały krzemienne narzędzia i naczynia wypalane z gliny. W IV w. p.n.e. na ziemie Dolnego Śląska przybyli z Czech Celtowie, którzy sąsiadowali z miejscową ludnością. Wprowadzili wiele nowych rozwiązań pomagających w codziennej pracy (stosowali żarna do mielenia mąki, upowszechniali żelazo oraz tworzyli wyroby ze szkła)[1].

Plemiona słowiańskie dotarły na ziemie Śląska pod koniec VIII wieku. Byli to Ślężanie, Dziadoszanie, Trzebowianie i Poobrzanie. Mieszkali we własnych osadach, ale posiadali ponadplemienną hierarchię. Dominującą pozycję mieli Ślężanie, którzy posiadali gród w Niemczy. To oni założyli ośrodek kultu religijnego  na górze Ślęży, przez stulecia uznawanej za miejsce święte[2]. 

Na początku X w. obszar Śląska został podbity przez państwo czeskie. Osada powstała na miejscu dzisiejszego Ostrowa Tumskiego, otrzymała prawdopodobnie imię księcia czeskiego Wratysława I. Jednak pod koniec X w. Śląsk został zdobyty przez księcia piastowskiego - Mieszka I, który uczynił Wrocław stolicą prowincji. Ranga Wrocławia wzrosła znacznie za panowania Bolesława Chrobrego w 1000 roku. Wtedy to cesarz rzymski Otton III ustanowił gród siedzibą biskupstwa diecezji obejmującej Śląsk, podległego arcybiskupstwu gnieźnieńskiemu. To dlatego przyjmując jako oficjalny początek istnienia Wrocławia rok 1000, w 2000 roku obchodzono uroczyście rocznicę tysiąclecia miasta[3].

Wokół Wrocławia powstawały liczne osady, które na początku XIII w. stopniowo włączano do granic miasta. W połowie XIII w. zaczęto budować ceglane mury miejskie oraz fosę, co znacznie zwiększało bezpieczeństwo mieszkańców. Od 1261 r. zarządzanie miastem przejęła Rada Miejska, na potrzeby której w 1299 r. zaczęto budowę ratusza, wielokrotnie przebudowywanego na przestrzeni następnych stuleci[4].

W 1335 r. Wrocław przeszedł pod panowanie czeskie, na mocy podpisanych układów po śmierci księcia Henryka Piastowskiego. Okres ten charakteryzował się szybkim rozwojem miasta. Wrocław stawał się ważnym ośrodkiem handlu i rzemiosła. Po śmierci króla czeskiego Ludwika Jagiellończyka w 1526 r. Wrocław wraz z podległym obszarem przeszedł pod panowanie nowego króla Czech - Ferdynanda I Habsburga. Lata jego panowania to dalszy rozwój miasta. W 1590 r. we Wrocławiu mieszkało już 30 tys. osób[5].

W XVII w. w czasie wojny trzydziestoletniej (1618 - 1648) Wrocław starał się o zachowanie neutralności wobec stron tego konfliktu. Jednak w wyniku epidemii dżumy, sprowadzonej wraz z wojną, liczba mieszkańców miasta zmniejszyła się o około 30 procent. Dodatkowo liczne pożary i przemarsze wojsk niszczyły przedmieścia Wrocławia. Dopiero pokój westfalski w 1648 r. na długie lata wprowadził spokój w mieście[6].

Wojny omijały Wrocław do 1740 r., kiedy to po śmierci Karola VI o ziemie Śląska postanowił walczyć król pruski - Fryderyk II Hohenzollern. W wyniku tzw. wojen śląskich Wrocław przeszedł pod panowanie pruskie. Choć mieszkańcy miasta witali wojska pruskie z radością, to władza ta okazała się nadmiernie uciążliwa dla finansów miasta. Król pruski wykorzystywał pieniądze miejskie na utrzymanie i rozbudowę swojej armii. Zlikwidował Radę Miejską, pozbawiając miasto samorządności, a na jej miejsce wprowadził tzw. magistrat - nominowani członkowie dbali tylko o interesy skarbu i wojska pruskiego[7].

W 1806 r. król pruski Fryderyk Wilhelm III zdecydował się zaatakować Francję. Niepowodzenia wojsk pruski doprowadziły do oblężenie Wrocławia przez wojska brata Napoleona Bonaparte - Hieronima. Trwające przez miesiąc oblężenie skutkowało zniszczeniem przedmieścia miasta. Sytuację zakończono podpisaniem kapitulacji miasta. Najważniejszym skutkiem okupacji Wrocławia była likwidacja fortyfikacji i murów miejskich. Spowodowało to przeobrażenie miasta z twierdzy w miasto otwarte, które zyskało warunki do rozwoju przestrzennego. Wojska francuskie opuściły Wrocław pod koniec 1807 r. po podpisaniu pokoju w Tylży[8].

W 1809 r. Wrocław, wraz z przeprowadzanymi reformami w państwie pruskim, uzyskał innowacyjny jak na tamte czasy samorząd miejski oraz lepsze warunki do rozwoju gospodarczego. Rozwój miasta związany był z rozwojem szkolnictwa - w 1811 r. utworzono Uniwersytet Wrocławski. W 1842 r. oddano do użytku pierwszy odcinek kolei żelaznej na trasie Wrocław - Oława, zaś pod koniec XIX w. wybudowano port rzeczny na Popowicach. Wrocław stale się powiększał i unowocześniał swoją infrastrukturę. Ważnym krokiem było wprowadzenie komunikacji miejskiej. W latach 1877 - 1907 w mieście funkcjonowały linie tramwajów konnych. Postęp w elektryfikacji Wrocławia doprowadził do zastępowania tramwajów konnych tramwajami elektrycznymi[9].

Wrocław leżąc poza frontem I Wojny Światowej nie odniósł w tym czasie żadnych zniszczeń. Jednak czas wojny przyczynił się do zubożenia mieszkańców i gospodarki miasta. Wybuch II Wojny Światowej miał już dramatyczne skutki dla Wrocławia. Miasto do 1944 r. pozostawało poza terenem bezpośrednich walk zbrojnych i przyjmowało ewakuowaną z głębi Rzeszy ludność cywilną. Liczba ludności miasta wzrosła do prawie miliona pod koniec 1944 roku. Zmiana w funkcjonowaniu miasta nastąpiła na przełomie 1944 i 1945 r., gdy Wrocław został ogłoszony twierdzą (Festung Breslau) z powodu zbliżających się wojsk sowieckich. W styczniu 1945 r. dowództwo twierdzy nakazało, dramatyczną w skutkach, przymusową ewakuację ludności cywilnej. Jej wynikiem była śmierć ponad 90 tys. osób z około 700 tys. ewakuowanych[10].

Oblężenie Wrocławia rozpoczęte przez wojska radzieckie w lutym 1945 r. trwało blisko trzy miesiące. Twierdza Wrocław (Festung Breslau) po ciężkich walkach poddała się 6 maja 1945 roku. Większa część budowli Wrocławia leżała w gruzach (około 70 proc.), zwłaszcza w południowych i zachodnich dzielnicach. W walkach o obronę miasta udział brali żołnierze i ludność cywilna. Zginęło około 80 tys. mieszkańców[11].

Po wojnie rozpoczęła się stopniowa odbudowa zniszczonego Wrocławia. Do miasta przybywała ludność polska i równocześnie wysiedlana była ludność niemiecka. Już pod koniec 1945 r. uruchomiono pierwsze polskie urzędy, linie komunikacji miejskiej, szkoły oraz instytucje kulturalne. Dopiero pod koniec lat pięćdziesiątych Wrocław odzyskał swój potencjał ludnościowy i stał się jednym z najważniejszych miast w kraju. Sporą część ludności Wrocławia stanowili wówczas studenci oraz młodzież szkolna[12].

W czerwcu 1983 r., w czasie swojej pielgrzymki po Polsce, do Wrocławia przybył papież Jan Paweł II. Sześć lat później, w czerwcu 1989 r., mieszkańcy Wrocławia uczestniczyli w pierwszych wolnych wyborach do Sejmu i Senatu. W maju 1990 r. odbyły się pierwsze wolne wybory samorządowe. W ich wyniku utworzono Radę Miejską, która na prezydenta miasta wybrała Bogdana Zdrojewskiego. Jedną z decyzji Rady Miejskiej był powrót do historycznego herbu Wrocławia[13].

W lipcu 1997 r. Wrocław nawiedziła powódź, nazwana powodzią tysiąclecia.  Jej wynikiem była śmierć 55 osób. Straty materialne w mieście oszacowano na około 12 mld złotych[14].

Następcą Bogdana Zdrojewskiego na stanowisku prezydenta miasta w 2001 r. został Stanisław Huskowski. Rok później w wyniku wyborów powszechnych zastąpił go Rafał Dutkiewicz[15]. Od 2018 roku prezydentem Wrocławia jest Jacek Sutryk.

---

[1] P. Paciorkiewicz, E. Chwałko, Wrocław, Bielsko-Biała 2003, s. 10.

[2] Ibidem, s. 11.

[3] Ibidem, s. 11.

[4] K. Popiński, Historia Wrocławia, http://www.wroclaw.pl/historia-wroclawia, [data pobrania: 30.03.2015].

[5] P. Paciorkiewicz, E. Chwałko, op. cit., s. 17.

[6] Ibidem, s. 18.

[7] B. Maciejewska, Wrocław - dzieje miasta, Wrocław 2003, s. 66.

[8] P. Paciorkiewicz, E. Chwałko, op. cit., s. 20.

[9] K. Popiński, Historia Wrocławia, http://www.wroclaw.pl/historia-wroclawia, [data pobrania: 30.03.2015].

[10] M. Ordyłowski, Życie codzienne we Wrocławiu 1945-1948, Wrocław 1991, s. 6.

[11] B. Maciejewska, op. cit., s. 131.

[12] K. Popiński, Historia Wrocławia, http://www.wroclaw.pl/historia-wroclawia, [data pobrania: 30.03.2015].

[13] Ibidem.

[14] 1997 - Powódź tysiąclecia we Wrocławiu, http://dolny-slask.org.pl/509277,Wroclaw,1997_Powodz_tysiaclecia_we_Wroclawiu.html, [data pobrania: 30.03.2015].

[15] K. Popiński, Historia Wrocławia, http://www.wroclaw.pl/historia-wroclawia, [data pobrania: 30.03.2015].